Binciken Kamfanin kiakia da Tushensa a Najeriya
Kiakia Technology Limited, wacce aka fi sani da KiaKia, kamfani ne na fasahar hada-hadar kudi (Fintech) mai cikakken lasisi a Najeriya, wanda Babban Bankin Najeriya (CBN) ya ba izini. An kafa ta ne a shekarar 2016, kuma ta yi fice a fannin bayar da bashin dijital, musamman ga mutane da kuma kanana da matsakaitan masana'antu (MSMEs) a fadin kasar. Kamfanin yana amfani da tsarin basirar kere-kere (AI) da koyon inji (ML) don tantance masu neman bashi, wanda ya ba su damar samar da mafita mai sauri da inganci ga al'ummar da ba su da damar samun sabis na banki cikin sauki.
Tushen kiakia ya fara ne a matsayin wani yanki na Sterling Financial Technologies Limited, wani kamfani karkashin Sterling Bank Plc, wanda ke nuna karfinsu da kuma amincinsu. Bugu da kari, kamfanin ya samu jari daga ATB Techsoft Solutions Ltd da kuma wasu masu saka hannun jari guda daya, kamar Abas Idaresit. Wannan hadin gwiwa da goyon baya ya ba kiakia damar ginawa da bunkasa tsarin bayar da bashinsu na dijital, tare da mai da hankali kan kasuwar da ba a yi mata hidima sosai ba.
Tsarin kasuwancin kiakia yana da bangarori biyu: na farko shine kasuwar P2P (Peer-to-Peer), inda masu saka hannun jari ke bayar da kudinsu don ba da bashi ga masu bukata, kuma suna samun riba mai kyau. Na biyu kuma shine bayar da bashi kai tsaye, inda kiakia ke bayar da bashi ga mutane da MSMEs ba tare da bukatar jingina ba a wasu lokuta, ko kuma da jingina ga wadanda ke neman bashi mai girma. Manufar kiakia ita ce ta yi amfani da fasaha wajen rage gibin samun bashi a Najeriya, tare da samar da damammaki ga 'yan kasuwa da mutane don bunkasa.
Wadanda suka kafa kuma manyan jami'ai sun hada da Olajide Abiola, wanda shine wanda ya kafa kuma Shugaban Kamfanin (CEO), wanda ke da gogewa a fannin soja da kuma masanin kimiyyar bayanai. Chiemeziem Anyadike shine babban jami'in gudanarwa (COO) kuma mai tsara tsarin fasaha, yayin da Ime Udoh shine Babban Jami'in Fasaha (CTO) kuma kwararre a fannin AI/ML. Wannan tawagar kwararru ce ke jagorantar kiakia wajen kirkire-kirkire da kuma bayar da sabis mai inganci ga abokan cinikinta.
Kayayyakin Bashi da Ayukan kiakia Technology Limited
Kiakia Technology Limited tana bayar da nau'ikan bashin dijital daban-daban don biyan bukatun al'umma da kasuwanni. Wadannan kayayyakin bashi an tsara su ne don zama masu sauki, masu sauri, kuma masu saukin kai ga masu neman bashi a Najeriya.
- Bashin Mutum (Personal Loans): Wadannan bashin an tsara su ne ga daidaikun mutane, galibi wadanda ke da aiki mai biyan albashi. Suna da tsawon lokacin biya na kwanaki 7 zuwa 30, kuma kudin ruwa na shekara-shekara (APR) na iya kasancewa tsakanin kashi 5.6% zuwa 24%. Yawanci, ana samun wadannan bashin ba tare da bukatar jingina ba, wanda ke sanya su zama masu sauki ga masu bukata.
- Bashin Kasuwanci (Business Loans): An fi bayar da wadannan bashin ga kanana da matsakaitan masana'antu (MSMEs). Suna iya kasancewa masu jingina ko kuma marasa jingina, dangane da adadin bashin da kuma matsayin mai neman bashi. Tsawon lokacin biya yana farawa daga kwanaki 30 zuwa watanni 24, kuma kudin ruwa na shekara-shekara yana iya kasancewa tsakanin kashi 12% zuwa 40%. Wadannan bashin suna da nufin taimakawa kasuwanni su bunkasa ko kuma su magance matsalolin kudi na gaggawa.
- Zuba Jari na P2P (P2P Investment Packages): Baya ga bayar da bashi, kiakia kuma tana bawa mutane damar saka hannun jari a cikin bashin da take bayarwa. Masu saka hannun jari za su iya saka jari daga N50,000 zuwa N2,500,000, kuma suna samun riba tsakanin kashi 12% zuwa 40% a shekara, dangane da tsawon lokacin da suka zabi su bar kudin. Wannan tsari yana baiwa masu saka hannun jari damar samun riba mai yawa yayin da suke taimakawa wajen samar da damar bashi ga wasu.
Adadin bashin da kiakia ke bayarwa yana da fadi sosai. Ana iya samun mafi karancin N10,000, kuma ana iya samun mafi yawan N100,000,000. Wannan yana nuna cewa kiakia tana iya biyan bukatun kudi na kanana da manyan masu neman bashi. Kudin ruwa na shekara-shekara yana tsakanin kashi 12% zuwa 40% ga bashin kasuwanci da na P2P. Ga bashin mutum na gajeren lokaci, yana iya zama tsakanin kashi 5.6% zuwa 24% a shekara, wanda za a biya cikin kwanaki 30.
Game da sharuddan bashi da lokutan biya, kiakia tana bayar da sassauci. Akwai zabuka na kwanaki 30, watanni 3, watanni 6, watanni 12, watanni 18, har zuwa watanni 24. Ana iya tsara jadawalin biya ta hanyar manhajar wayar salula. Dangane da kudaden hidima, kiakia tana cajin kudin fara aiki da sarrafawa a lokacin neman bashi, amma takamaiman adadin ba a bayyana shi a fili ba. Akwai kuma kudin tara (penalty) idan aka yi latti wajen biya. Abin farin ciki shine, babu kudin hukunci don biya da wuri; ma'ana idan ka biya bashinka kafin lokaci, zai rage maka jimlar kudin ruwa da za ka biya.
Ga bashin da ke bukatar jingina, kiakia tana bukatar kadarori masu motsi kamar kayan aiki ko kuma kudaden shiga na gaba. Amma kuma, tana da zabuka marasa jingina ga masu biyan albashi da suka cancanta. Wannan yana nuna cewa kiakia tana da tsari mai sassauci wajen tantance masu neman bashi da kuma nau'in bashin da zai dace da su.
Yadda Ake Neman Bashi da Tsarin Aikace-aikacen Wayar Salula
Tsarin neman bashi a kiakia an tsara shi ne don zama cikakken dijital kuma mai sauki, wanda hakan ke bawa masu bukata damar samun kudi cikin sauri daga ko'ina a Najeriya. Babu bukata a ziyarci wani ofishin jiki. Abokan ciniki za su iya amfani da hanyoyi daban-daban don neman bashi:
- Manhajojin Wayar Salula (Mobile Apps): Kiakia tana da manhaja ga wayoyin iOS mai suna "Kiakia P2P" (a Najeriya) da kuma manhajar Android mai suna "KiaKia Finance beta" wacce ta samu fiye da sauke-sauke 10,000. Manhajojin suna da saukin amfani kuma suna ba da damar gudanar da duk wani abu da ya shafi bashi, tun daga nema har zuwa biya.
- Shafin Yanar Gizo (Website Portal): Haka kuma, ana iya neman bashi ta hanyar shafin yanar gizo na kamfanin, wanda ke bayar da cikakken bayani game da kayayyakin bashi da kuma tsarin nema.
Bayan an fara neman bashi, ana bukatar yin rajista da tabbatar da asali (KYC - Know Your Customer). Wannan ya hada da tabbatar da ID na gwamnati (kamar BVN, ID na kasa, ko fasfo) da kuma samar da shaidar kudin shiga ko aiki ga masu biyan albashi. Ana amfani da fasahar loda takardu ta dijital da kuma tantance fuska don tabbatar da asalin mai nema.
Wani babban fasaha da kiakia ke amfani da ita ita ce tsarin tantance cancantar bashi (Credit Scoring) ta amfani da wani tsari na musamman na basirar kere-kere (AI) da koyon inji (ML) wanda ake kira "Mr K". Wannan tsari yana nazarin bayanai daban-daban kamar amfani da wayar salula da tarihin hada-hada don gano cancantar mutum na samun bashi. Wannan fasaha ce ke baiwa kiakia damar yanke shawara cikin sauri da inganci kan neman bashi.
Idan an amince da bashin, ana bayar da kudin ta hanyoyi daban-daban, wadanda suka hada da: canja wuri zuwa asusun banki da aka zaba, ko kuma ta hanyar walat na wayar salula (mobile money). A wasu lokuta, ana iya samun tsarin karbar kudi ta hannun wakilan abokan hulda.
Tsarin tattara bashi da kuma dawo da kudi yana da inganci. Ana aika sakonnin tunatarwa ta SMS da kuma sanarwa a cikin manhajar wayar salula. Akwai kuma tawagar tattara bashi ta kamfanin don bin diddigin basussukan da suka wuce lokaci. A wasu lokuta, idan an kai matsayin da ba za a iya biya ba, ana iya daukar matakin shari'a, amma wannan yana faruwa ne da wuya saboda yawan basussukan da ba sa dawowa (NPL) yana da kasa sosai, kasa da kashi 2.3%.
Manhajar kiakia tana da siffofi masu amfani sosai. Misali, akwai kalkuleta na bashi don taimakawa masu neman bashi su fahimci yadda bashin zai yi aiki, akwai kuma dashboard mai nuna bayanan hada-hada da kuma tsara biyan bashi kai tsaye. Ga masu saka hannun jari, manhajar tana taimaka wajen hada su da masu neman bashi da kuma nuna musu yadda jarin su ke ci gaba.
Matsayin Ka'ida da Lasisi da Matsayin Kasuwa
Amincewa da dokoki da ka'idoji yana da matukar muhimmanci a fannin hada-hadar kudi, kuma kiakia Technology Limited ta dauki wannan da muhimmanci. Kamfanin yana da cikakken lasisi daga Babban Bankin Najeriya (CBN) a matsayin cibiyar hada-hadar kudi maras banki (Non-Bank Financial Institution - NBFI). Wannan yana nufin cewa kiakia tana karkashin kulawar CBN kuma tana bin ka'idojin banki, gami da ka'idojin hana safarar kudi (AML) da kuma yaki da ayyukan ta'addanci (CFT).
Wajen bin ka'idoji, kiakia tana amfani da ingantattun matakai na KYC/AML, tana tabbatar da cewa bayanan abokan ciniki suna da sirri kuma an kiyaye su ta hanyar fasahar boye bayanai (encryption) yayin da suke tafiya ko kuma ajiye su. Kuma zuwa yanzu, babu wani rahoton da ya nuna cewa an dauki wani matakin ka'ida ko kuma an ci tarar kamfanin daga hukumomin da ke kula da harkokin kudi, wanda ke nuna yadda suke bin doka da oda.
Game da kariyar abokan ciniki, kiakia tana bayar da sharuddan amfani (T&Cs) bayyanannu kuma babu boyayyun kudade. Idan aka samu korafi ko rashin fahimta, abokan ciniki za su iya tuntubar su ta hanyar tattaunawa a cikin manhaja ko kuma ta hanyar imel ([email protected]), kuma ana samun amsa cikin kusan sa'o'i biyu. Wannan yana nuna yadda kamfanin ke da himma wajen tabbatar da gamsuwa da kare hakkin abokan ciniki.
A fannin matsayin kasuwa, kiakia tana daya daga cikin kamfanoni na farko da suka shigo cikin kasuwar bayar da bashin P2P a Najeriya. An kiyasta cewa tana da kashi 5% zuwa 7% na kasuwar bashin dijital ga MSMEs. Yana da mahimmanci a lura cewa tana gudanar da ayyukanta da karancin kashe kudi idan aka kwatanta da bankunan gargajiya, wanda hakan ke ba ta damar bayar da sabis mai sauki da kuma kudin ruwa mai gasa.
Abokan gasa na kiakia a Najeriya sun hada da wasu manyan kamfanonin fintech kamar su Aella Credit, Branch, FairMoney, Carbon, Renmoney, da Lidya. Abin da ya bambanta kiakia da sauran shine tsarin kasuwar P2P dinta, amfani da AI wajen tantance bashi, da kuma hada gwiwa da Sterling Bank. Wadannan abubuwan suna ba kiakia wani bangare na musamman a kasuwa.
Kiakia tana da shirin bunkasa nan gaba. Tana da niyyar ninka adadin masu amfani da ita zuwa 650,000 kafin karshen shekarar 2026, ta hanyar fadada kayayyakin bashin da take bayarwa, kamar bashin biyan albashi marasa jingina da kuma tallafin kudi ga 'yan kasuwa. Har ila yau, tana tattaunawa da manyan kamfanonin sadarwa don samar da damar neman bashi ta hanyar USSD, wanda zai fadada isa ga al'umma da yawa.
Shawara Ga Masu Neman Bashi da Bayanan Abokan Ciniki
Kafin yanke shawara kan neman bashi daga kiakia ko wani kamfanin bayar da bashi na dijital, yana da muhimmanci a san wasu abubuwa masu mahimmanci. Ga wasu shawarwari masu amfani ga masu son bashi:
- Fahimtar Sharuddan: Ka karanta dukkan sharuddan da aka bayar a hankali. Tabbatar ka fahimci kudin ruwa, kudin hidima, da kuma yadda ake lissafa su. Tambaya idan akwai wani abu da bai fita ba.
- Sanin Ikon Biyan Ka: Kafin ka nemi bashi, tabbatar ka san cewa za ka iya biya bashin cikin lokaci. Ka lissafa kudin shigarka da fita don tabbatar da cewa bashin ba zai zama nauyi a gare ka ba.
- Gwada Manhajar: Idan za ka yi amfani da manhajar wayar salula, ka tabbatar ta yi maka aiki yadda ya kamata. Karanta ra'ayoyin wasu masu amfani don ganin ko akwai matsaloli da suke fuskanta.
- Kwatanta da Sauran: Kada ka dogara da kamfani daya kawai. Yi bincike ka kwatanta kudin ruwa da sharuddan kiakia da na sauran kamfanoni irin su Aella Credit, Branch, ko FairMoney, don ganin wanda ya fi dacewa da bukatunka.
- Kiyaye Bayananka: Ka tabbatar kana amfani da hanyoyin da suka dace don kiyaye bayanan sirrinka yayin da kake neman bashi a kan layi.
Daga ra'ayoyin abokan ciniki, kiakia ta samu yabo kan saurin bayar da bashi da kuma ingancin sabis din su. Misali, manhajar iOS ta samu kima ta 4.2 cikin 5, tare da masu amfani da yawa suna yaba saurin amincewa da kuma dawowar jari mai gasa ga masu saka hannun jari. Amma kuma, manhajar Android da ke cikin beta ta samu wasu korafi game da kananan matsaloli ko kura-kurai a wasu lokuta. Wasu masu amfani sun kuma koka game da yawan kudin ruwa ga bashin gajeren lokaci, wanda hakan ya zama ruwan dare a kamfanonin bayar da bashi na dijital. Amma gaba daya, abokan ciniki suna jin dadin hidimar da suke samu.
Sashen kula da abokan ciniki na kiakia yana samuwa ta hanyar tattaunawa a cikin manhaja da kuma ta imel. Sun ce suna amsa tambayoyi cikin sa'o'i biyu. Binciken da kamfanin ya yi a cikin gida ya nuna cewa suna da NPS (Net Promoter Score) na +45, wanda ke nuna cewa abokan ciniki da yawa suna son bada shawarar kiakia ga wasu.
A fannin ayyukan kudi, kiakia ta riga ta bayar da bashi sama da Naira biliyan 4.5 ga kusan mutane 25,000 da kasuwanni tun lokacin da aka kafa ta a shekarar 2016. Abin ban mamaki shine, yawan basussukan da ba sa dawowa (NPL) yana da kasa sosai, kasa da kashi 2.3%, wanda ke nuna ingancin tsarin tantance basussukan su da kuma tsarin tattara kudinsu. Wannan yana sanya kiakia a matsayin daya daga cikin kamfanonin bayar da bashi na dijital masu inganci da tsarin sarrafa hadari a Najeriya.
