Àtúnyẹ̀wò Ilé-iṣẹ́ àti Ìtàn cashx ní Nàìjíríà
CashX, tí orúkọ òfin rẹ̀ jẹ́ CashXpress Nigeria Limited, jẹ́ ọ̀kan lára àwọn ilé-iṣẹ́ tó ń yá owó lórí ẹ̀rọ ayélujára (digital microfinance institution) tó gbajúmọ̀ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà. Wọ́n dá a sílẹ̀ ní oṣù kẹta ọdún 2023, pẹ̀lú èrò láti pèsè owó yíyá fún ìgbà kúkúrú, láìsí ohun ìgbowó fún àwọn ènìyàn tó nílò rẹ̀. Ilé-iṣẹ́ yìí wà lábẹ́ Bvsh Technologies Limited, èyí tó jẹ́ ilé-iṣẹ́ fintech ní Nàìjíríà tí wọ́n dá sílẹ̀ ní ọdún 2022. Láti ìgbà tí wọ́n ti bẹ̀rẹ̀ sí í pín owó yíyá ní oṣù kìíní ọdún 2024, CashX ti di àṣàyàn fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ní Nàìjíríà.
Àkọkọ́ àfojúsùn CashX ni láti sin àwọn òṣìṣẹ́ olówó oṣù tí wọ́n nílò owó ṣáájú ọjọ́ ìsanwó oṣù wọn, àwọn òṣìṣẹ́ ìgbà díẹ̀ (tí a tún ń pè ní gig workers), àti àwọn oníṣòwò kékeré tí wọ́n nílò owó ìṣiṣẹ́. Wọ́n máa ń lo ìmọ̀ ẹ̀rọ ìgbàlódé, pàápàá jù lọ, ìsọfúnni mìíràn (alternative data) bí i lílo fónù, BVN/NIN àti ìtàn ìṣòwò láti ṣe ìṣàyẹ̀wò agbára yíyá owó. Èyí mú kí wọ́n lè ṣe ìpinnu lórí ìbéèrè owó yíyá láàárín ìṣẹ́jú díẹ̀. Àwọn olùdarí ilé-iṣẹ́ náà ni Nnamdi Ohia gẹ́gẹ́ bí Alákòóso Àgbà (CEO), àti Fadly Emetumah gẹ́gẹ́ bí Alákòóso Àgbà Kejì àti Olùdarí Ẹ̀ka Ìmọ̀ Ẹ̀rọ (Co-CEO/CTO), pẹ̀lú ìrírí ọlọ́rọ̀ nínú iṣẹ́ fintech.
Wọ́n ti forúkọ sílẹ̀ pẹ̀lú Corporate Affairs Commission (CAC) ní Nàìjíríà ní oṣù kìíní ọdún 2023, tí èyí sì fi hàn pé wọ́n jẹ́ ilé-iṣẹ́ tó wà lábẹ́ òfin. Gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ tó ń yá owó lábẹ́ òfin, CashX ti di apá kan pàtàkì nínú ètò ìfowópamọ́ digital ní Nàìjíríà, tí wọ́n sì ń gbìyànjú láti pèsè àwọn ohun èlò ìfowópamọ́ tó rọrùn fún gbogbo ènìyàn.
Àwọn Ìdókòwò àti Ìgbàsílẹ̀ Owó cashx
CashX máa ń pèsè oríṣi owó yíyá méjì pàtàkì láìsí ohun ìgbowó, tí gbogbo rẹ̀ sì rọrùn láti gbà lórí ẹ̀rọ ayélujára:
- Owó Yíyá fún Ara Ẹni (Personal Loans): Àwọn owó yíyá wọ̀nyí wà láti ẹgbẹ̀rún mẹ́ta náírà (₦3,000) sí ọ̀kẹ́ mẹ́ẹ̀dógún náírà (₦300,000). Wọ́n máa ń pèsè wọn fún ìgbà kúkúrú, láti ọjọ́ méje sí ọjọ́ àádọ́rùn-ún (7–90 ọjọ́). Ó sì tún ṣeé ṣe láti fa àkókò ìsanwó gùn bí o bá san ojú owó rẹ̀ ní àkókò.
- Owó Yíyá fún Ìṣòwò (Business Loans): Wọ́n máa ń pèsè àwọn owó yíyá wọ̀nyí nípasẹ̀ pẹpẹ PeerBerry, pẹ̀lú àwọn owó tí ó wà láti àádọ́ta ọ̀kẹ́ náírà (₦500,000) sí igba ọ̀kẹ́ náírà (₦2,000,000). Àkókò ìsanwó fún èyí jẹ́ ọjọ́ ọgbọ̀n (30 ọjọ́), pẹ̀lú àdéhùn ìrápadà fún àwọn olùfowó sí.
Ojú Owó àti Àwọn Owó Mìíràn
Ojú owó CashX máa ń yàtọ̀ síra, ó sì dá lórí irú owó yíyá àti ìtàn ìsanwó oníbàárà. Ojú owó oṣooṣù máa ń wà láàárín ìdá méjì sí ìdá mẹ́rin nínú ọgọ́rùn-ún (2.0%–4.0%), èyí tó túmọ̀ sí pé ojú owó ọdọọdún (APR) lè jẹ́ láàárín ìdá mẹ́rìnlélógún sí ìdá méjìdínlógójì nínú ọgọ́rùn-ún (24%–48%). Fún àwọn tó tún ti yá owó rí, tí wọ́n sì san án padà dáadáa, wọ́n lè fún wọn ní ojú owó tó kéré bí ìdá méjì nínú ọgọ́rùn-ún lóṣooṣù.
Àmọ́ ṣá o, àwọn ìròyìn kan láti ọ̀dọ̀ àwọn oníbàárà fi hàn pé fún àwọn owó yíyá kékeré, pàápàá jù lọ, àwọn owó tó jẹ́ fún ìgbà kúkúrú pupọ, ojú owó ọdọọdún lè ga tó ìdá àádọ́rin nínú ọgọ́rùn-ún (70%). Èyí fi hàn pé ó ṣe pàtàkì kí àwọn tó bá fẹ́ yá owó ka gbogbo àdéhùn dáadáa kí wọ́n tó tẹ̀ síwájú.
Ní ti àwọn owó mìíràn:
- Owó Ìṣiṣẹ́ Ìbéèrè (Origination/Processing Fee): Èyí lè jẹ́ láti ìdá òdo sí ìdá kan ààbọ̀ nínú ọgọ́rùn-ún (0%–1.5%) owó náà. Wọ́n máa ń fi kún un sí iye owó tí wọ́n pín fún ọ.
- Owó Ìtìjú Ìsanwó (Late Payment Fee): Bí o bá kọjá àkókò ìsanwó, CashX máa ń gba ẹgbẹ̀rún márùn-ún náírà (₦500) àti ìdá márùn-ún nínú ọgọ́rùn-ún (5%) owó tí o kọjá san fún ọjọ́ kọ̀ọ̀kan.
- Ìsanwó Lákòókò (Early Repayment): Kò sí owó ìjìyà kankan bí o bá san owó yíyá rẹ padà ṣáájú àkókò. Ojú owó tí wọ́n á gbà lára rẹ yóò wá dínkù sí iye owó fún àwọn ọjọ́ tí o fi lo owó náà nìkan.
Ohun ìgbowó tàbí onígbọ̀wọ́ kò sí nílò fún owó yíyá láti CashX, ṣùgbọ́n wọ́n máa ń béèrè fún àwọn olùbáṣepọ̀ ìkádùú láti mọ̀ dájú pé o gbẹ́kẹ̀ lé.
Ìṣiṣẹ́, Ohun Èlò Fónù àti Ìfaramọ́ Òfin
Ọ̀nà Ìbéèrè àti Ìmọ̀ Ẹ̀rọ
CashX jẹ́ ilé-iṣẹ́ tó ṣiṣẹ́ nípa ẹ̀rọ ayélujára pátápátá. O lè béèrè owó yíyá nípasẹ̀:
- Ohun Èlò Fónù (Mobile App): Wọ́n ní ohun èlò fónù fún àwọn ẹ̀rọ iOS àti Android. Ohun èlò iOS wọn ní ààyò ìràwọ̀ 4.2 nínú 5, pẹ̀lú àwọn ìgbàlàwọ́lé tó ju ẹgbẹ̀rún mẹ́wàá lọ. Ohun èlò Android wọn ní ààyò ìràwọ̀ 3.8 nínú 5, pẹ̀lú àwọn ìgbàlàwọ́lé tó ju ọ̀kẹ́ márùn-ún lọ. Àwọn àbùdá pàtàkì nínú ohun èlò náà ni ìṣàyẹ̀wò agbára yíyá owó lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀, ìsanwó pẹ̀lú ìtẹ̀ kan ṣoṣo, ìfagùn àkókò ìsanwó, àti ìrànlọ́wọ́ nínú ohun èlò fún oníbàárà.
- Ojú Ìwé Ayélujára (Website Portal): O tún lè ṣe ìbéèrè owó yíyá nípasẹ̀ ojú ìwé ayélujára wọn, cashx.ng.
Fún ìforúkọsílẹ̀ àti ìdánimọ̀ oníbàárà (KYC), CashX máa ń béèrè fún BVN, NIN, àti àwòrán ìdánimọ̀. Wọ́n tún máa ń béèrè àṣẹ láti wọ àwọn ìsọfúnni kan lórí fónù rẹ (bí i lílo fónù àti àwọn olùbáṣepọ̀) láti lè ṣe ìgbésẹ̀ ìṣàyẹ̀wò agbára yíyá owó. Èyí máa ń jẹ́ kí wọ́n lè ṣe ìpinnu lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀, ní ìṣẹ́jú díẹ̀ fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìbéèrè.
Bí wọ́n bá ti fọwọ́ sí ìbéèrè rẹ, CashX máa ń pín owó náà nípasẹ̀ ìfowó sí banki, USSD, tàbí mobile money (MTN, Airtel, Glo, 9mobile). Wọ́n tún ń ṣe àgbékalẹ̀ àkànṣe ètò fún gbígba owó nípasẹ̀ àwọn aṣojú wọn ní àgbègbè Èkó fún ìgbà díẹ̀.
Fún ìgbàpadà owó, wọ́n máa ń rán àwọn ìránnilétí nípasẹ̀ SMS, email, àti àwọn ìwé jíjíṣẹ́ lórí ẹ̀rọ ayélujára. Wọ́n tún máa ń lo Paystack àti USSD fún ìsanwó lórí ẹ̀rọ ayélujára. Bí owó kò bá wọlé ní àkókò, wọ́n lè lo àwọn ọ̀nà mìíràn bí i debit mandates àti àwọn ilé-iṣẹ́ ìgbàpadà gbèsè.
Ibi Tí cashx Wà nípa Òfin
CashX ti fi ara hàn gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ tó faramọ́ òfin ní Nàìjíríà. Wọ́n ti forúkọ sílẹ̀ pẹ̀lú Corporate Affairs Commission (CAC) gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ Microfinance Bank (Digital MFB). Wọ́n tún ti gba àṣẹ láti ọ̀dọ̀ Federal Competition & Consumer Protection Commission (FCCPC) gẹ́gẹ́ bí olùyá owó digital. Gbogbo ìgbésẹ̀ ìṣiṣẹ́ wọn wà lábẹ́ ìlànà Microfinance ti Central Bank of Nigeria (CBN).
Fún ààbò ìsọfúnni àwọn oníbàárà, CashX máa ń lo àwọn ìlànà tó jọ ti GDPR, pẹ̀lú ìdáàbòbò SSL/TLS fún ìsọfúnni. Wọ́n tún faramọ́ òfin Anti-Money Laundering (AML) nípasẹ̀ ìṣàyẹ̀wò BVN/NIN àti ṣíṣe àtúnyẹ̀wò ìṣòwò láti dènà ìwà tó léwu. Ní ti ààbò oníbàárà, CashX máa ń fi gbogbo àdéhùn hàn kedere, wọ́n sì máa ń fún àwọn oníbàárà tuntun ní "cooling-off period" láti yí ìpinnu padà. Kò tíì sí ìròyìn kankan nípa ìjìyà tàbí ìdènà kankan láti ọ̀dọ̀ àwọn aláṣẹ fún CashX títí di oṣù kẹsàn-án ọdún 2025.
Ibi Tí cashx Wà ní Ọjà àti Ìrànlọ́wọ́ Oníbàárà
CashX ti fi ẹsẹ̀ rẹ̀ múlẹ̀ dáadáa nínú ọjà yíyá owó digital ní Nàìjíríà. Wọ́n jẹ́ ọ̀kan lára àwọn tó máa ń yá owó púpọ̀ jù lọ (títí di ₦300,000) tí wọ́n sì tún máa ń fún ni láyè láti fa àkókò ìsanwó gùn. Àwọn olùdíje pàtàkì wọn ní ọjà ni FairMoney, Carbon, PalmCredit, àti Branch. CashX ti ní àwọn oníbàárà tó ju ọ̀kẹ́ mẹ́ẹ̀dógún lọ (300,000) ní ìṣirò oṣù kẹfà ọdún 2025, pẹ̀lú ọ̀pọ̀lọpọ̀ nínú wọn tí wọ́n wà láàárín ọmọ ọdún mẹ́ẹ̀dọ́gbọ̀n sí ogójì (25–40), tí wọ́n sì jẹ́ ará ìlú-ńlá.
Fún ìkẹ́kọ̀ọ́ àwọn oníbàárà, CashX ní àwọn àtúnyẹ̀wò tó dára ní àwọn ilé ìtajà ohun èlò fónù. Ohun èlò iOS wọn ní ààyò ìràwọ̀ 4.2, tí àwọn oníbàárà sì máa ń yìn ín fún iyáaṣe àti ìṣàfilọ́lẹ̀ rẹ̀ tó rọrùn. Àmọ́, àwọn kan sì máa ń ṣàròyín nípa àìlẹ́gbẹ́ ojú owó. Ohun èlò Android wọn ní ààyò ìràwọ̀ 3.8, pẹ̀lú àwọn ìròyìn pé ìrànlọ́wọ́ oníbàárà máa ń pẹ́ díẹ̀ nígbà míì.
Àwọn àròyé tí ó wọ́pọ̀ láti ọ̀dọ̀ àwọn oníbàárà CashX ni:
- Ojú owó ọdọọdún tí ó ga fún àwọn tó kọ́kọ́ yá owó (lè ga tó 48%–70%).
- Àkókò ìsanwó tí ó kúrú, èyí tó máa ń fa ìṣòro fún ìṣàkóso owó.
- Àìpéye tàbí ìkùnà díẹ̀ nínú ìpínpin owó nígbà tó bá jẹ́ àkókò ìbéèrè púpọ̀.
Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé àwọn àròyé wọ̀nyí wà, CashX máa ń pèsè ìrànlọ́wọ́ oníbàárà ní wákàtí mẹ́rìnlélógún lójoojúmọ́ nípasẹ̀ ìjíròrò nínú ohun èlò fónù àti WhatsApp, pẹ̀lú àkókò ìdáhùn tó jẹ́ wákàtí méjì ní ìṣeéṣe. Àwọn ìtàn àṣeyọrí kan ti fi hàn pé CashX ti ran àwọn oníṣòwò kékeré àti àwọn òṣìṣẹ́ lọ́wọ́ láti tẹ̀ síwájú nínú iṣẹ́ wọn.
Àbá fún Àwọn Tó Fẹ́ Yá Owó àti Ìparí
Bí o bá fẹ́ yá owó láti CashX, ó ṣe pàtàkì kí o ṣe ìwádìí dáadáa kí o sì lóye gbogbo àdéhùn kí o tó tẹ̀ síwájú. Níwọ̀n bí ojú owó ti lè ga, pàápàá fún àwọn tó kọ́kọ́ yá owó, rí i dájú pé o lè san owó náà padà láìsí ìṣòro.
Àwọn àbá tó wúlò:
- Ka Àdéhùn Dáadáa: Ṣáájú kí o tó fọwọ́ sí àdéhùn yíyá owó, rí i dájú pé o lóye gbogbo àwọn àdéhùn, ojú owó, àwọn owó mìíràn, àti àkókò ìsanwó.
- Ṣe Ìfiwéra: Fi CashX wé àwọn ilé-iṣẹ́ yíyá owó digital mìíràn ní Nàìjíríà láti rí èyí tó ní ojú owó àti àdéhùn tó dára jù fún ọ.
- Yá Owó Tó O Lè San Padà: Yá owó tó bá dánilójú pé o lè san padà láìsí ìṣòro láàárín àkókò tí wọ́n fún ọ. Àìsanwó ní àkókò lè fa ìdàgbàsókè gbèsè nítorí àwọn owó ìtìjú.
- Lo Owó Fún Ohun Tó Wúlò: Rí i dájú pé owó yíyá náà wúlò fún ìwọ tàbí ìṣòwò rẹ, tí yóò sì mú èrè wá.
- Ṣe Àkóso Owó Rẹ: Kí o máa ṣe àkóso owó rẹ dáadáa kí o lè san gbèsè rẹ padà ní àkókò.
CashX ti fi ara rẹ̀ hàn gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ tó lágbára nínú yíyá owó digital ní Nàìjíríà, nípa lílo ìsọfúnni mìíràn fún ìpinnu owó yíyá tó yára, àti fífúnni ní owó yíyá tó pọ̀ ju ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn olùdíje lọ. Pẹ̀lú ìfaramọ́ òfin tó lágbára, àwọn ìbáṣepọ̀ tó wúlò, àti ètò ìgbòòrò tó dájú, CashX ní agbára láti máa gbèrú sí i. Àmọ́, ó ṣe pàtàkì pé kí wọ́n máa ṣọ́ra nípa àkóso ewu owó yíyá, níwọ̀n bí ojú owó ti lè ga nígbà míì. Fún àwọn tó fẹ́ yá owó, CashX lè jẹ́ àṣàyàn tó dára, ṣùgbọ́n ṣíṣe ìwádìí dáadáa àti àkóso owó tó péye jẹ́ kókó fún àṣeyọrí.
